وقتی بلوک اشتباه انتخاب میشود: خطای رایج که پیمانکاران در انتخاب بلوک مرتکب میشوند! اشتباهات رایج پیمانکاران و پیامدهایی که ساختمان ها را ممکن است تهدید کند!
تصور کنید یک ساختمان نوساز با طراحی زیبا و هزینهای چشمگیر دارید، اما در عرض چند ماه، دیوارها ترک میخورند، سرما و گرما به راحتی وارد خانه میشود، صدای همسایه دیوار به دیوار شنیده میشود و از آرامش در این خانه خبری نیست. چرا؟! چون یک تصمیم نادرست در مرحلهی اجرای دیوارها گرفته شد و آن انتخاب اشتباه بلوک ساختمانی است.
در ظاهر، بلوکها همه شبیه به هم، مکعبهایی خاکستری یا سفید با وزنهای متفاوت هستند، اما در واقعیت، دنیایی از تفاوتهای فنی، حرارتی، صوتی و زیستمحیطی در دل این مصالح نهفته است. انتخاب اشتباه آنها، مثل انتخاب کفش تنگ برای یک دوی ماراتن است؛ دیر یا زود، آسیب خودش را نشان میدهد.
در این مقاله آموزشی، هشداردهنده، کاربر پسند و کارفرما پسند، به خطاهای رایجی که پیمانکاران در انتخاب بلوک مرتکب میشوند خواهیم پرداخت و با ترکیبی از دادههای علمی، تجربههای میدانی و حرف دل کاربرانی که از تجربههایشان گفتهاند، این مقاله را پربارتر خواهیم کرد.
چرا انتخاب بلوک تا این حد مهم است؟
بلوکها نه فقط دیوار، بلکه مرز میان دنیای بیرون و درون خانهی شما را میسازند. آنها باید بارهای سازهای را تحمل کنند، عایق حرارتی و صوتی باشند، در برابر رطوبت مقاومت نشان دهند و در عین حال با شرایط اقلیمی سازگار باشند. حالا تصور کنید اگر نوع بلوک با این نیازها همخوان نباشد، چه اتفاقی میافتد؟
خطاهای رایج پیمانکاران در انتخاب بلوک ساختمانی
۱. انتخاب بلوک بدون توجه به اقلیم منطقه
در مناطق گرم و خشک، بلوکها باید مانع ورود حرارت به داخل شوند و در مناطق سرد، حفظ گرما مهم است و بلوک ها باید عایق حرارتی باشند. اما در بسیاری پروژهها، پیمانکاران به این تفاوتها توجهی نمیکنند، مثلا اگر در شهر یزد، پیمانکار به جای بلوک سبک، بلوک معمولی سیمانی استفاده کند، داخل خانه در تابستان مثل تنور خواهد شد!
بلوکهایی که در مناطق سردسیر استفاده میشوند، باید توانایی حفظ گرما را داشته باشند؛ در حالی که در مناطق گرمسیر، باید از بلوکهایی با مقاومت حرارتی بالا برای جلوگیری از انتقال حرارت به داخل استفاده شود.
تغییرات دمایی موجب انبساط و انقباض مصالح میشود. استفاده از بلوکهایی که رفتار حرارتی ضعیفی دارند یا فاقد انعطافپذیری کافی هستند، موجب ترک خوردن دیوارها در درازمدت خواهد شد. انتخاب مصالحی با ضریب انبساط حرارتی متناسب با اقلیم پروژه میتواند از این مشکلات پیشگیری کند.
مطالعات علمی هم تأیید میکنند که استفاده از بلوکهای سبک با خاصیت عایق حرارتی، میتواند تا ۲۰٪ مصرف انرژی را در این مناطق کاهش دهند.
۲. استفاده از بلوکهای ارزان و بیکیفیت (بلوک ارزان = ضرر پنهان)
صرفهجویی در هزینه، گاهی فریبنده است. پیمانکاران همیشه به دلیل فشار مالی کارفرما یا تمایل به کاهش هزینهها، دنبال بلوکهایی با قیمت پایینتر غیراستاندارد و فاقد تأییدیههای کیفی هستند، بیآنکه به استاندارد بودن، مقاومت فشاری یا درصد جذب رطوبت آن توجهی داشته باشند. نتیجه؟ ترک، شوره، نداشتن عایق صوتی، حرارتی و حتی ریزش دیوار! بررسی جذب آب و انقباض مصالح را نباید بخاطر پول کمتر نادیده گرفت.
قیمت بلوک سیمانی (در انواع مختف و به روز)
۳. بیتوجهی به وزن بلوک و بار تحمیلی بر سازه
یکی دیگر از خطاهای پرتکرار، استفاده از بلوکهای سنگین در ساختمانهایی با طراحی سبک یا مقاومسازی ناکافی است. بلوکهای سنگین نهتنها بار مرده سازه را افزایش میدهند بلکه موجب افزایش هزینههای سازهای، فونداسیون، و مقاومسازی در برابر زلزله میشوند. در پژوهشی در Seismic Risk and Building Design (2020) آمده است که استفاده از بلوکهای سبک با دانسیتهی کمتر از ۸۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب، میتواند تا ۳۰ درصد نیروی زلزله را کاهش دهد.
در سازههایی که با دقت بر مقاومت زلزله طراحی شدهاند، استفاده از بلوکهای سنگین میتواند فاجعهبار باشد و بلوکهای سبک مثل بلوک پومیس یا لیکا، نهتنها وزن را کاهش میدهند بلکه اجرای سریعتری دارند.
در زلزلهی کرمانشاه، تنها ساختمان هایی که از بلوک سبک و لیکا استفاده کرده بودند، ترک کمتر خوردند و دیوارها فرو نریختند. مطالعات زلزلهشناسی نشان دادهاند که استفاده از بلوکهای سبک میتواند تا ۳۰ درصد نیروی زلزله را کاهش دهد.
۴.نادیده گرفتن عملکرد عایق صوتی
در دنیای آپارتماننشینی امروز، سکوت یک نعمت است. اما وقتی بلوک انتخابشده خاصیت عایق صوتی ندارد، همه ی صداهای اطراف، مهمان خانه ی شما میشوند.
در پروژههای مسکونی که آرامش صوتی از اهمیت بالایی برخوردار است، نادیده گرفتن عایقبندی صوتی بلوکها یکی دیگر از اشتباهات رایج است. بلوکهایی با سطح حفرهدار و چگالی مناسب میتوانند صدا را جذب کرده و مانع انتقال آن شوند. بر اساس گزارش Acoustical Society of America (2022)، استفاده از بلوکهای سبک متخلخل در دیوارهای داخلی، میزان انتقال صدا را تا ۵۰ درصد کاهش میدهد.
مثلا موردی داشتیم که اتاق خواب، کنار آشپزخونه بود، موقع ضرف شستن در آشپزخانه، انگار در اتاق خواب ظرف شسته می شد. بلوکهای متخلخل سبک، خصوصاً بتن هوادار (AAC)و بلوک پوکه ای، از بهترین گزینهها برای دیوارهای داخلی هستند.
و اما پرسش تکراری: کدام بلوک برای عایق صوتی بهتره؟
در انجمن معماری داخلی ایران، سؤالات زیادی دربارهی انتخاب بلوک مناسب برای جلوگیری از انتقال صدا در آپارتمانها مطرح شده است. پاسخها معمولاً به سمت استفاده از بلوکهای سبک پوکه ای متخلخل یا بلوکهای AAC (بتن هوادار اتوکلاو شده) گرایش دارد:
بهطور مثال برای دیوار بین اتاقها، بلوک ۷ سانت پومیس و AAC جواب میده. حتی صدای تلویزیون هم رد نمیشود. اما در مقابل، برخی معتقدند که اگر اجرای دقیق نداشته باشید، استفاده از هر بلوکی بیفایدهست. حتی بهترین بلوک هم وقتی بندکشی درست اجرا نشود، صدا را عبور میدهد.
این موارد نشان میدهد که انتخاب صحیح بلوک باید با اجرای اصولی همراه باشد، وگرنه کارایی خود را از دست میدهد.
۵. تطابق نداشتن بلوک ها با روش اجرای پروژه
هر نوع بلوک ویژگیهای خاصی دارد و باید با نوع ملات، قالببندی و روش اجرای پروژه همخوانی داشته باشد. برای مثال، برخی بلوکها نیازمند استفاده از چسبهای خاص هستند یا در هنگام برش به ابزارهای ویژه نیاز دارند. نادیده گرفتن این موضوع باعث کاهش سرعت اجرا، افزایش پرت مصالح و کاهش کیفیت نهایی ساخت میشود.
برخی پیمانکاران بدون توجه به نوع ملات مورد نیاز یا مهارت کارگران، بلوکهایی انتخاب میکنند که در اجرا به مشکل میخورند. مثلاً بلوکهای سبک نیاز به ملات چسبی دارند، نه سیمان معمولی، بیتوجهی به این نکته، منجر به شکست سازهای و پرت شدن مصالح میشود. بلوکهای مدرن نیاز به شناخت و مهارت دارند.
۶. نادیده گرفتن جنبههای زیستمحیطی
در شرایطی که جهان به سمت مصالح پایدار حرکت میکند، همچنان بسیاری از پروژهها در ایران از مصالح پرکربن، پرمصرف و آلاینده استفاده میکنند. بلوکهای ساختهشده از خاکستر بادی، بلوکهای بازیافتی یا بلوکهای تنفسپذیر، گزینههایی هستند که هم به محیط زیست کمک میکنند و هم بهرهوری انرژی را افزایش میدهند.
گرچه گروهی به استفاده از بلوکهای سیمانی معمولی تمایل میکنند چون ارزان و در دسترساند، ولی اغلب همگی اذعان دارند که در طولانیمدت هزینه نگهداری و تعمیرات بالا میرود. بلوکهای سنتی سیمانی و بتنی معمولاً دارای ردپای کربنی بالایی هستند و تولید آنها انرژیبر و آلاینده است.
برخی مهندسان سبز نیز خواهان جایگزینی کامل بلوکهای سنتی با بلوکهای عایقدار و اکولوژیک هستند، اما مانع اصلی را عدم حمایت قانونی و نبود کارخانههای مجهز میدانند.
استفاده از بلوکهای سبز مانند بلوکهای خاکستر بادی، بلوکهای پلیمری یا بلوکهای تنفسپذیر (Breathable Blocks) نهتنها به حفظ محیط زیست کمک میکند بلکه میتواند در آینده مزایای مالی در قالب مشوقهای دولتی یا گواهینامههای سبز برای ساختمان به همراه داشته باشد. طبق تحقیق منتشرشده در Renewable and Sustainable Energy Reviews (2023)، استفاده از مصالح پایدار در ساخت و ساز میتواند تا ۳۵٪ هزینه انرژی سالانه را کاهش دهد.
بلوکهایی مثل “هبلکس سبز” که با مواد بازیافتی ساخته شده اند، آیندهی ساختوساز هستند. فقط حیف که در ایران خیلی جدی گرفته نمیشوند.
انتخاب بلوک، فقط خرید یک مصالح نیست!
بلوک، فقط یک تکه بتن نیست. بلوک، آیندهی آسایش، ایمنی و ارزش ساختمان شماست. هر خطایی در انتخاب آن، به شکافهایی ختم میشود که نهتنها در دیوار، بلکه در اعتماد ساکنان ایجاد می شود.
اگر پیمانکار هستید، یا در مراحل طراحی و اجرا حضور دارید، پیش از هر تصمیم به ظاهر ساده، چند پرسش کلیدی را از خود بپرسید:
- اقلیم پروژه چگونه است؟
- بار مرده سازه چقدر مهم است؟
- ساختمان نیاز به عایق صوتی دارد؟
- مصالح انتخابی با مهارت نیروی کار هماهنگ است؟
- گزینهای پایدارتر و کمکربنتر وجود دارد؟
پیشنهاد نهایی برای اینکه در انتخاب بلوک خطا نکنید.
🔹 از مشاورهی مهندسان مشاور غافل نشوید.
🔹 بلوک را با تستهای فنی و نه فقط با قیمت مقایسه کنید. بررسی آزمایشگاهی مشخصات بلوکها (مقاومت فشاری، جذب رطوبت، هدایت حرارتی) واجب است.
🔹 از تجربهی دیگران استفاده کنید؛ آنها هزینه تجربه را قبلاً دادهاند.
🔹 کارگاههای آموزش اجرای صحیح بلوک سبک باید توسعه یابد. نیروی کار را با نوع بلوک هماهنگ آموزش دهید، بلوک سبک خوبه ولی وقتی کارگر ناشی باشه، نصفش را در حین اجرا خرد میکند و هزینهی پرت زیاد میشود.
🔹 از استفاده از فناوریهای نو نترسید؛ آینده از آن مصالح هوشمند و پایدار است.
بلوک خوب، وقتی خوب است که درست انتخاب و درست اجرا شود.
دیدگاه ها