۷ استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک پوکه ای

۷ تا از استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک پوکه ای را ببینید و بدانید که استانداردهای بین‌المللی جدید در طراحی و استفاده از بلوک‌های سبک پوکه‌ای (Pumice Lightweight Blocks) در ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ کدامند؟

بلوک‌های سبک پوکه‌ای، به‌عنوان یکی از مصالح پرکاربرد و دوست‌دار محیط‌زیست، طی سال‌های اخیر به دلیل وزن کم، عایق حرارتی بالا، مقاومت مطلوب و هزینه پایین تولید، مورد توجه ویژه‌ی طراحان و مهندسان ساختمان قرار گرفته‌اند. اما برای استفاده‌ی ایمن و کارآمد از این بلوک‌ها، رعایت استانداردهای بین‌المللی در تولید و استفاده از آنها ضروری است.

در این مقاله، جدیدترین استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک، روش‌های آزمون، الزامات طراحی و کیفیت ساخت بلوک‌های پوکه‌ای بررسی می‌شود. همچنین روندهای نوین جهانی در حوزه‌ی بلوک‌های سبک پوکه‌ای در زمینه‌های زیست‌محیطی، انرژی، دوام و طراحی سازه‌ای تحلیل خواهد شد.

چرا تولید بلوک‌های پوکه‌ای به استانداردهای دقیق نیاز دارند؟

بلوک‌های سبک پوکه‌ای از ترکیب سیمان، پوکه معدنی (پومیس یا اسکوریا)، آب و گاهی افزودنی‌های معدنی یا پلیمری ساخته می‌شوند. پوکه به‌دلیل ساختار متخلخل خود، وزن مخصوص پایین و پایداری حرارتی عالی دارد و در مقایسه با بلوک‌های سیمانی معمولی، تا ۴۰٪ سبک‌تر و تا ۵۰٪ عایق‌تر است.

اما ویژگی متخلخل پوکه، رفتار مکانیکی، جذب آب و دوام بلوک را پیچیده‌تر می‌کند. بنابراین، برای تضمین کیفیت و دوام سازه‌ای، نیاز به رعایت دقیق استانداردهای بین‌المللی وجود دارد.

قیمت بلوک سبک پوکه ای

قیمت بلوک سیمانی سبک | خرید بلوک دیواری-تخفیف ویژه🚩

استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک پوکه ای شامل سه محور اصلی‌اند:

1. استانداردهای محصول و مواد اولیه (مانند EN 771-3 و ASTM C90)
2. استانداردهای طراحی سازه‌ای و انرژی (مانند Eurocode 6 و EN ISO 6946)
3. روش‌های آزمون فیزیکی و دوام (مانند EN 772، ASTM C140 و ISO 6784)

استانداردهای بین‌المللی تولید بلوک‌ سبک پوکه‌ای

۱. استاندارد اروپایی EN 771-3

استاندارد EN 771-3:2011+A1:2015 با عنوان Specification for aggregate concrete masonry units، سند اصلی اروپا برای بلوک‌های ساخته‌شده از سنگدانه‌های سبک (مانند پوکه طبیعی یا لیکا) است.

در این استاندارد موارد زیر تعریف می‌شود:

• چگالی خشک: بین ۶۰۰ تا ۱۶۰۰ kg/m³
• مقاومت فشاری مشخصه (fc): بین ۲.۵ تا ۱۵ MPa بر اساس کلاس استفاده
• جذب آب (WA): حداکثر ۱۸٪ برای بلوک‌های باربر
• تلرانس ابعادی: ±۲ میلی‌متر در طول و ±۱ میلی‌متر در ارتفاع
• رفتار در برابر آتش: تعیین طبق EN 13501-1 (اغلب کلاس A1 یا A2)

این استاندارد به عنوان یکی از مهمترین استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک، همچنین توصیه می‌کند که بلوک‌های پوکه‌ای برای دیوارهای باربر سه‌طبقه و دیوارهای غیر باربر در سازه‌های بلند می توانند استفاده شوند.

۲. استاندارد آمریکایی ASTM C90 و ASTM C331

در ایالات متحده، بلوک‌های سبک پوکه‌ای تحت دو سند استانداردی تعریف می‌شوند:

• ASTM C90 – Concrete Masonry Units, Loadbearing
  تعریف حداقل مقاومت فشاری ۱۳.۸ MPa و محدودیت چگالی تا ۱۶۸۰ kg/m³.
• ASTM C331 – Lightweight Aggregates for Concrete Masonry Units
  تعیین خواص فیزیکی پوکه طبیعی شامل وزن مخصوص، جذب آب (حداکثر ۲۵%) و یکنواختی دانه‌بندی.

نکته جالب آن است که ASTM بر کنترل یکنواختی دانه‌های پوکه تأکید ویژه دارد، زیرا تغییرات زیاد در چگالی دانه‌ها مستقیماً بر مقاومت فشاری و جذب آب بلوک تأثیر می‌گذارد.

۳. استاندارد بین‌المللی ISO 6784 و ISO 8307

سازمان استاندارد بین‌المللی (ISO) در اسناد جدید خود بر پایداری ابعادی، چگالی ظاهری، ضریب انتقال حرارت و مقاومت در برابر آتش بلوک، خیلی تأکید دارد. استاندارد ISO 6784 روش‌های دقیق اندازه‌گیری چگالی خشک و مرطوب را تعیین می‌کند. ISO 8307  نیز رفتار بلوک در برابر ضربه و افتادن در حمل‌ونقل را بررسی می‌کند که معیاری مهم برای بلوک‌های پوکه‌ای که معمولاً شکننده‌ترند می باشد.

ویژگی‌های فنی مورد تأکید در استانداردهای جدید بلوک

در نسخه‌های اخیر استانداردهای EN و ASTM، بلوک‌های سبک پوکه‌ای به‌عنوان مصالحی چندعملکردی (Multi-Functional Materials) شناخته می‌شوند. ویژگی‌های کلیدی آن‌ها عبارتند از:

روش‌های آزمون و کنترل کیفیت بلوک

استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک جدید،  نه‌تنها حدود مجاز را تعیین می‌کنند بلکه روش آزمایش را نیز الزام‌آور می‌دانند.
برخی از مهم‌ترین آزمایش‌ها عبارتند از:

۱. آزمون مقاومت فشاری

طبق EN 772-1 یا ASTM C140 انجام می‌شود. نمونه‌ها باید با سطوح صاف و موازی آماده شوند و آزمون در دمای ۲۰±۲°C انجام گیرد. برای بلوک‌های پوکه‌ای، خطای اندازه‌گیری در چگالی می‌تواند منجر به تفاوت ۱۵٪ در نتایج شود.

۲. آزمون جذب آب

بر اساس EN 772-11، نمونه‌ها پس از خشک‌شدن کامل، در آب غوطه‌ور شده و درصد افزایش جرم پس از ۲۴ ساعت اندازه‌گیری می‌شود. حداکثر مجاز جذب آب برای بلوک باربر ۱۸٪ است.

۳. آزمون هدایت حرارتی

روش مرجع EN ISO 6946 است. در این آزمون، ضریب انتقال حرارت بلوک (λ) با دستگاه Heat Flow Meter اندازه‌گیری می‌شود. بلوک‌های پوکه‌ای با چگالی ۹۰۰ kg/m³ معمولاً λ بین ۰.۱۴ تا ۰.۱۸ W/m·K دارند.

۴. آزمون مقاومت در برابر آتش

مطابق EN 1365-1، بلوک‌ها در معرض دمای ۹۰۰–۱۱۰۰°C قرار می‌گیرند. بلوک‌های پوکه‌ای معمولاً بدون تغییر شکل بحرانی تا بیش از ۳ ساعت مقاومت نشان می‌دهند.

۵.طراحی سازه‌ای بر پایه Eurocode 6

استاندارد EN 1996 (Eurocode 6)، مرجع طراحی سازه‌های بنایی است. برای بلوک‌های سبک پوکه‌ای، این استاندارد ضریب اصلاح مقاومت و مدول ارتجاعی را بر اساس چگالی تعیین کرده است:

در طراحی دیوارهای باربر، مقاومت طراحی (fd) بر اساس رابطه زیر محاسبه می‌شود:

[f_d = K \times f_k / \gamma_m]

که در آن:

• (f_k ): مقاومت فشاری مشخصه بلوک
• (K ): ضریب نوع ملات و هندسه (معمولاً بین ۰.۵۵ تا ۰.۶۵)
• (\gamma_m ): ضریب اطمینان (معمولاً ۱.۵)

۴. استانداردهای حرارتی و انرژی

با توجه به استانداردهای انرژی اروپا (EPBD) و ISO 13790، بلوک‌های پوکه‌ای در طراحی ساختمان‌های کم‌مصرف (Low Energy Buildings) اهمیت ویژه‌ای دارند. ضریب انتقال حرارت مؤثر دیوار ساخته‌شده از بلوک پوکه‌ای معمولاً بین ۰.۲۵ تا ۰.۳۵ W/m²·K است که با اندود گچ یا ملات عایق می‌تواند تا ۰.۲۰ کاهش یابد.

استاندارد EN ISO 6946 به عنوان یکی دیگر از مهمترین استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک، توصیه می‌کند برای محاسبه دقیق U-value، مقاومت سطحی داخلی و خارجی و ضخامت ملات نیز لحاظ شود.

۵. استاندارد دوام، رطوبت و رفتار در برابر شرایط محیطی

بلوک‌های پوکه‌ای در برابر چرخه‌های یخ‌زدگی و ذوب بسیار مقاوم هستند؛ اما جذب آب زیاد می‌تواند در اقلیم‌های مرطوب مشکل‌ساز شود. استاندارد EN 772-22 روش آزمون چرخه یخ و ذوب (Freeze-Thaw) را تعریف کرده است. بلوک‌های پوکه‌ای با تخلخل کنترل‌شده (کمتر از ۴۵%) معمولاً تا ۲۵ چرخه را بدون تخریب تحمل می‌کنند.

۶. استاندارد الزامات زیست‌محیطی و پایداری (Sustainability Standards)

در نسخه‌های جدید استاندارد EN 15804 و ISO 14040، تولیدکنندگان بلوک‌های سبک موظف‌اند «ارزیابی چرخه عمر (LCA)» ارائه دهند. بلوک‌های پوکه‌ای به دلیل منشأ طبیعی سنگدانه‌ها و عدم نیاز به انرژی زیاد برای فرآوری، دارای کمترین ردپای کربن (Carbon Footprint) در بین بلوک‌های سیمانی‌اند.

مطالعات نشان داده‌اند که تولید یک مترمکعب بلوک پوکه‌ای حدود ۶۰–۸۰ کیلوگرم CO₂ منتشر می‌کند، در حالی که بلوک بتنی معمولی تا ۱۸۰ کیلوگرم CO₂ دارد. بنابراین، بسیاری از کشورها در حال پذیرش پوکه طبیعی به‌عنوان مصالح «سبز» در استانداردهای ملی خود هستند.

۷. استاندارد کنترل کیفیت تولید و ردیابی مواد اولیه

در استانداردهای جدید EN و ASTM، مفاهیمی چون Traceability و Quality Control Plan (QCP) اجباری شده‌اند.
تولیدکننده موظف است:

• منبع پوکه (معدن و نوع آن) را مستند کند.
• نسبت اختلاط سیمان، پوکه و آب را ثبت نماید.
• آزمون‌های کنترل دوره‌ای (Density, fc, WA) را انجام دهد.
• گواهی انطباق CE یا ASTM را به همراه هر بچ تولید ارائه دهد.

در اروپا، بسیاری از کارخانه‌ها از سیستم Factory Production Control (FPC) استفاده می‌کنند که ممیزی سالانه دارد.

خرید پوکه معدنی

قیمت پوکه معدنی | خرید پوکه ساختمانی مستقیم از معدن

مقایسه بلوک پوکه‌ای با سایر بلوک‌های سبک

نتیجه: بلوک‌های پوکه‌ای تعادل بهینه‌ای بین مقاومت، وزن و عملکرد حرارتی دارند و در اقلیم‌های گرم و خشک بهترین گزینه محسوب می‌شوند.

روندهای نوین در تحقیق و استانداردسازی

مطابق پژوهش‌های جدید (۲۰۲۲–۲۰۲۵)، روندهای آینده در استانداردسازی بلوک‌های پوکه‌ای شامل موارد زیر است:

• استفاده از افزودنی‌های نانویی برای افزایش مقاومت و کاهش جذب آب
• ترکیب پوکه با الیاف بازالتی یا پلی‌پروپیلنی برای کنترل ترک‌های حرارتی
• به‌کارگیری استانداردهای LCA و EPD به‌عنوان بخشی از گواهی سبز ساختمان
• توسعه آزمون‌های Life Service Simulation برای پیش‌بینی عمر واقعی بلوک‌ها
• پذیرش روش‌های دیجیتال (AI-based QC) برای کنترل یکنواختی دانه‌های پوکه در خطوط تولید

چک‌لیست اجرایی برای تولید و استفاده از بلوک‌های پوکه‌ای بر اساس استانداردهای جدید

✅ مواد اولیه: استفاده از  پوکه طبیعی خشک با چگالی ≤ ۸۰۰ kg/m³ و جذب آب ≤ ۲۵٪
✅ نسبت اختلاط: سیمان:پوکه:آب ≈ ۱:۶:۰.۵
✅ تست‌های ضروری:

• مقاومت فشاری (EN 772-1)
• جذب آب (EN 772-11)
• چگالی (EN 772-13)
• آتش (EN 1365-1)
  ✅ تأیید نهایی محصول: انطباق با EN 771-3 یا ASTM C90
  ✅ نصب در پروژه: ملات با چگالی ≤ ۱۶۰۰ kg/m³ و ضخامت بند ≤ ۱۲ میلی‌متر
  ✅ حمل و نگهداری: محافظت در برابر بارش و انجماد در انبار باز.

بلوک‌های پوکه‌ای دارای استاندارد بین‌المللی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:

1. دانسیته ۶۰۰–۹۰۰ kg/m³
2. مقاومت فشاری ≥ ۴ MPa
3. جذب آب ≤ ۱۲%
4. پایداری حرارتی و صوتی بالا
5. سازگار با محیط‌زیست و بازیافت‌پذیر

جدیدترین استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک نشان می‌دهند که بلوک‌های سبک پوکه‌ای دیگر صرفاً مصالح ساده‌ی ساختمانی نیستند، بلکه بخشی از سیستم‌های هوشمند ساختمانی با نقش‌های چندگانه در سازه، انرژی، دوام و محیط زیست محسوب می‌شوند.
برای حضور رقابتی در بازار جهانی و داخلی، تولیدکنندگان و طراحان باید:

1. انطباق کامل با EN 771-3 و ASTM C90 را تضمین کنند.
2. آزمون‌های کنترل کیفیت مستمر را در برنامه تولید بگنجانند.
3. در طراحی حرارتی و سازه‌ای از Eurocode 6 و EN ISO 6946 بهره ببرند.
4. مدارک LCA و EPD را برای اخذ گواهی‌های سبز ساختمان ارائه دهند.

بلوک پوکه‌ای، اگر بر اساس استانداردهای بین المللی تولید بلوک سبک، تولید و به‌کار رود، می‌تواند یکی از اصلی‌ترین مصالح قرن بیست‌ویکم در ساخت‌وساز پایدار باشد. اما در ایران، محقق شدن این استانداردها، سالها طول خواهد کشید…